پاسخ به 5 سوال اساسی در مورد واكسن های كووید-19 و لخته شدن خون
دو مورد از واکسن های کووید-۱۹ هفته ی سختی را گذرانده اند. در روز ۱۳ آوریل یک نهاد نظارتی ایالات متحده از مسؤلان بهداشت و درمان خواست تا تزریق واکسن جانسون- جانسون ساخته ی نیوجرسی را موقتاً متوقف کنند چونکه شش مورد مشکوک از لخته شدن خون در بین حدودا هفت میلیون دریافت کننده این واکسن دیده شده بود.
به گزارش پارسی کاو به نقل از ایسنا و به نقل از نیچر، این اقدام مسئولین ایالات متحده بعد از آن که مقامات اروپا از ارتباط بین واکسن آکسفورد-آسترازنکا و لخته شدن خون ابراز نگرانی کردند رخ داد.
هر دوی این تصمیم ها تاثیرات جهانی دارند. باآنکه محققان و مسئولین تاکید می کنند که مزایای واکسن از خطرات آن بیشتر است اما برخی کشورها استفاده از واکسن آسترازنکا را به گروه های سنی خاصی محدود کرده اند و دانمارک استفاده از آنرا به کلی متوقف کرده است. در همین حال جانسون-جانسون هم توزیع واکسنش را در بعضی کشورها متوقف کرده است.
سوزان گلدنشتاین(Susan Goldstein) یک متخصص بهداشت عمومی و معاون رئیس شورای تحقیقات دارویی آفریقای جنوبی(SAMRC) در ژوهانسبورگ، می گوید: سردرگمی زیادی به وجود آمده است. بخشی از این سردرگمی ناشی از نیاز فوری به بررسی داده های بهم ریخته، ناقص و بی ثبات است. از آن جایی که مسئولین باید سریعا تصمیم گیری کنند دانشمندان به سرعت در حال بررسی علت ایجاد این عارضه ی نادر و ارتباط آن با واکسن هستند.
در این جا به چند پرسش اساسی که دانشمندان به دنبال یافتن پاسخ آن هستند می پردازیم.
چه ارتباطی میان لخته شدن خون و واکسن وجود دارد؟
لخته خون های بوجود آمده ای که به واکسن های آسترازنکا و جانسون-جانسون مربوط می شدند خصوصیت های خاصی دارند: این لخته های خون در مناطق غیرمعمولی از بدن مانند مغز و یا شکم ایجاد می شوند و با کاهش پلاکت خون همراه هستند. پلاکت ها در روند انعقاد خون نقش دارند. بررسی های بیشتر نشان دهنده ی بروز علایم ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین(HIT) در دریافت کنندگان واکسن بود. سندرم ترومبوسیتوپنی یک عارضه ی نادر ناشی از داروی هپارین ضدانعقادی است اما دریافت کنندگان واکسن این دارو را مصرف نکرده بودند.
تصور می شود که ترومبوسیتوپنی در اثر اتصال هپارین به یک سلول پروتئین به نام فاکتور۴ ایجاد می شود که در نتیجه ی آن یک پاسخ ایمنی رخ می دهد که شامل تولید آنتی بادی هایی ضد فاکتور۴ است و در نتیجه ی آن پلاکت ها تخریب شده و ماده ای که سبب لخته شدن خون می شود از سلول ها آزاد می شود. سوال اینجاست چه چیزی در نبود هپارین این عارضه را ایجاد می کند؟
واکسن های آسترازنکا و جانسون-جانسون با آدنوویروس ساخته می شوند. دی ان ای کد کننده ی پروتئین سنبله کروناویروس به وسیله ی آدنوویروس به درون سلول انسان حمل می شود، در درون سلول پروتئین های سنبله کرونا ساخته می شوند، بدن در مقابل این پروتئین ها واکنش نشان داده و ایمنی بوجود می آورد.
هم اکنون محققان نمی دانند که چه ترکیباتی درون واکسن ها سبب ایجاد این پاسخ ایمنی ناخواسته در مقابل پلاکت فاکتور۴ می شود. هیلدگوند ارتل(Hildegund Ertl)، ایمنی شناس ویروسی از موسسه ی ویستار(Wistar) در فیلادفیا، پنسیلوانیا می گوید: علت آن می تواند وکتور(حمل کننده ی دی ان ای به درون سلول)، پروتئین سنبله و یا یک ماده ی اضافی درون وکتور باشد.
آیا واکسن های دیگر کووید-۱۹ هم می توانند سبب لخته شدن خون شوند؟
واکسن های آسترازنکا و جانسون-جانسون از آدنوویروس های متفاوتی استفاده می نمایند اما ظهور عارضه ی ترومبوسیتوپنی در دریافت کنندگان این دو نوع واکسن و عدم مشاهده ی آن در دریافت کنندگان انواع دیگری از واکسن مانند واکسن های mRNA سبب ایجاد نگرانی شده است. تصور می شود که شاید این مشکل در واکسن هایی که از آدنوویروس استفاده می نمایند مشترک باشد. واکسن دیگری با همین خصوصیت اسپوتنیک-وی است که توسط مرکز اپیدمولوژی و میکروبیولوژی گامالیا(Gamaleya) در مسکو ساخته شده است.
در یک بیانیه ی مطبوعاتی گامالیا واکسن اسپوتنیک را از سایر واکسن ها مجزا دانست و اظهار داشت: تمامی واکسن هایی که با وکتور آدنوویروس کار می کنند با یکدیگر متفاوت هستند. وی خاطرنشان کرد، ویروس های مورد استفاده در واکسن، سلولی که ویروس درونش ایجاد می شود، توالی دی ان ای پروتئین سنبله ای که حمل می کند، روش های تصفیه آنها و دوز مصرفی واکسن ها با یکدیگر متفاوت هستند.
اریک ون گورپ(Eric van Gorp ) ویروس شناس در دانشگاه پزشکی اراسموس(Erasmus) در روتردام(Rotterdam)، هلند، کنسرسیومی را که به بررسی تاثیرات واکسن های مختلف بر روی سلول های عروق رشد یافته در آزمایشگاه می پردازند رهبری می کند. این گروه همینطور به دنبال یافتن آنتی بادی ضد پلاکت فاکتور۴ در دریافت کنندگان واکسن های متعدد کووید-۱۹ هستند.
او می گوید: کشف علت این مورد برای ساخت واکسن های آینده مهم خواهد بود. آیا می توانیم همچنان از آدنوویروس ها استفاده نماییم و یا باید به دنبال ساخت واکسن های mRNA باشیم؟ این سوالی اساسی برای آینده ی نزدیک است.
لخته شدن خون در افراد واکسینه شده چقدر نادر است؟
نسبت سود به ضرر یک دارو یکی از اساسی ترین اطلاعاتی است که مسئولین هنگام تصمیم گیری برای بی خطر بودن یک دارو به آن نیاز دارند اما تعیین این عدد دشوار است.
سعد شاکر(Saad Shakir) مدیر واحد تحقیقات ایمنی داروها در انگلستان می گوید: واضح است که احتمال مبتلا شدن به سندرم ترومبوسیتوپنی خیلی کم است و تنها ۸۶ مورد از ۲۵ میلیون دریافت کننده ی واکسن در اروپا از تاریخ ۲۲ مارس تابحال به این عارضه گرفتار شده اند. اما رقم دقیق آن در حال تغییر است. محققان به گزارش های بعد از واکسن زدن اتکا می کنند در حالیکه در این گزارش ها امکان جهت گیری و طبقه بندی اشتباه وجود دارد. برای مثال سندرم پیچیده ی ترومبوسیتوپنی امکان دارد در بعضی موارد اشتباه در نظر گرفته شده باشد به خصوص قبل از آن که ارتباطش با واکسن اعلام گردد. اما حالا که این مورد علنی شده، پزشکان آنرا در نظر می گیرند و آمار موارد گزارش شده می تواند افزایش یابد. این بدان معناست که در هفته های آینده شاهد موارد بیشتری خواهیم بود.
آیا گروه های خاصی از مردم بیشتر در معرض خطر هستند؟
تجزیه و تحلیل داده ها و مشخص کردن این که چه افرادی بیشتر در معرض خطر مبتلا شدن به عارضه ی لخته شدن خون هستند کار دشواری است.
شیلا برد(Sheila Bird) متخصص آمار زیستی می گوید: افشای چنین اطلاعاتی در اروپا و انگلستان سبب از دست رفتن اطلاعات کلیدی می شود که محققان به آنها نیاز دارند.
میزان کمی از موارد لخته شدن خون تابحال گزارش شده است و توزیع نابرابر واکسن هم کار را دشوار می کند. گزارش های اولیه نشان داده است که زنان جوان بیشترین موارد مبتلا شدن به این عارضه بوده اند اما آژانس دارویی اروپا هفته ی گذشته گزارش داد که نمی توان هیچ گروه پرخطری مشخص کرد. علت زیاد بودن آمار زنان می تواند ناشی از اولویت داشتن کادر درمان در خیلی از کشورها باشد که تعداد زنان در این عرصه ی کاری بیشتر است.
شاکر می گوید: اگر آمار جوانانی که این عارضه را نشان می دهند بیشتر باشد می تواند به شکلی گمراه کننده باشد چونکه لخته شدن خون و سکته در افراد مسن رایج است و امکان دارد بررسی هایی که برای افراد جوان انجام می شود برای این گروه از افراد انجام نشود.
بررسی این عوامل خطر می تواند به مسئولین در تشخیص خطر واکسن نسبت به خطر مبتلا شدن به کووید-۱۹ کمک نماید که به سن و سایر عوامل مربوط است. اما برای این بررسی ها باید منتظر گزارش های بیشتری باشیم.
ترس از عوارض جانبی چه تاثیری بر تلاشهای جهانی برای واکسیناسیون خواهد گذاشت؟
بعضی از محققان می گویند که نگرانی های در ارتباط با آسترازنکا و جانسون-جانسون نشان داده است که امنیت واکسن ها در حال بررسی است و محققان موارد نادر در میان میلیون ها نفر را پیدا می کنند. و اگر مسئولین واکنش هایی همچون توقف واکسن و بررسی داده ها نشان نمی دادند ممکن بود اعتماد عمومی نسبت به نظارت امنیت واکسن ها کاهش پیدا کند.
نونی مکدونالد(Noni Macdonald) متخصص بیماری های عفونی کودکان در دانشگاه دالاهو (Dalhousie) در هالیفاکس(Halifax) کانادا می گوید: نحوه ی اطلاع جامعه از این خطرات بسیار مهم می باشد و بر روی اعتماد مردم تأثیر می گذارد. طی چند هفته ی گذشته با ظهور بیشتر اطلاعات، ماهیت و شدت نگرانی ها تغییر کرده است. این مورد به همراه بحث های فنی در مورد خطرات و شرایط پزشکی می تواند سبب سردرگمی شود.
زمانی که اعتماد عمومی نسبت به واکسن خدشه دار شود بازگردانی آن دشوار است. اطلاعات منفی طولانی تر باقی می مانند و بیشتر شنیده می شوند و اگر شما قبلا نگران بودید نگرانی شما را بیشتر می کنند. هرگونه محدودیت بیشتر در استفاده از واکسن می تواند تاثیرات جهانی داشته باشد. هر دوی این واکسن ها ارزان تر از واکسن های mRNA هستند و حمل آنها راحتتر است و هردوی سازندگان این واکسن ها توافق کرده اند که آنها را با قیمت پایین تر به کشورهای کم درآمد بدهند.
گلدنشتاین می گوید: در آفریقای جنوبی تنها یک سوم کادر درمان واکسینه شده اند در حالیکه این کشور سومین موج کرونا را تجربه می کند. دسترسی گسترده ای به واکسن های mRNA وجود ندارد و آسترازنکا در مقابل نوعی از ویروس کرونا که کشور را فرا گرفته محافظت کمی بوجود می آورد.
با این وجود آفریقا توزیع واکسن جانسون-جانسون را جهت بررسی های بیشتر متوقف کرده است.
واکسن جانسون-جانسون که تنها در یک دوز تزریق می شود می تواند امیدبخش واکسیناسیون کسانی باشد که دسترسی به آنها دشوار است مانند بی خانمان ها، افرادی که به سؤمصرف مواد دچارند و افرادی که نمی توانند به دلایلی خانه را ترک کنند.
کمیل کوتون(Camille Kotton) متخصص بیماری های عفونی در ماساچوست می گوید: توقف تزریق این واکسن برای ما که خط مقدم مبارزه با بیماری هستیم، واقعا ویران کننده بوده است.
منبع: پارسی كاو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب